چک، یکی از همگانی ترین ابزارهایی است که در مبادلات و معاملات مردم کشورمان مورد استفاده قرار می گیرد. به دلیل همین وسعت کاربرد و حساسیت بسیار بالا از یک طرف قوانین آن در این سال ها خیلی زود اصلاح شده و از طرف دیگر اطلاع رسانی قواعد و مقررات جدید آن وظیفه ای خطیر را بر دوش رسانه هایی که حقوق شهروندی را رسالت خود قرار داده اند می گذارد.
دربسیاری از موارد مردم تصور می کنند چکی که حقوقی می شود از اعتبار افتاده و بی ارزش است. در حالی که اینگونه نیست. در چک های حقوقی فقط صادر کننده قابل تعقیب و مجازات نیست اما می توان تقاضای توقیف اموال و دارایی صادرکننده را داشت و دادگاه نیز حکم به پرداخت مبلغ چک خواهد داد مگر آنکه با دفاعیات خوانده (صادرکننده) ثابت شود که در اساس طلبی وجود ندارد یا آنکه چک بابت ربا صادر شده است یا به هر دلیل دیگر، دارنده چک (خواهان) استحقاقی ندارد.
چگونگی تقدیم دادخواست
طرح دعوای حقوقی نیازمند تقدیم دادخواست است. دادخواست طرحی است که از طریق دادگستری در اختیار مردم قرار داده می شود. این فرم به ترتیب دارای 4 ستون افقی است که به ترتیب ذیل باید تکمیل شود:
خواهان: منظور از خواهان، شخصی است که دارنده چک است و با مراجعه به بانک گواهی عدم پرداخت به نام او صادر و ارایه شده است و در واقع همان طلبکار یا مال باخته است.
* خوانده: منظور کسی است که در نظر داریم علیه او طرح دعوی کنیم. درباره چک می توانیم علیه همه کسانی که در متن یا پشت چک به عنوان صادرکننده یا ظهرنویس یا ضامن به هر دلیل امضا کرده اند طرح دعوی کنیم. بنابراین اگر بخواهیم به عنوان مثال علیه صاحب حساب که چک را صادر کرده است و نیز کسی که پشت چک را امضاء و به ما تحویل داده است طرح دعوی کنیم باید در ستون خوانده نام و مشخصات و آدرس هر دو نفر را ذکر کنیم.
* وکیل: اگر شما قبل از طرح دعوی به یک نفر از وکلای دادگستری برای این کار وکالت داده باشید، فرم دادخواست توسط وکیل شما تنظیم خواهد شد. در این حالت در ستون «وکیل» نام و مشخصات و آدرس وکیل توسط وی قید خواهد شد.
* خواسته: منظور از خواسته مبلغ چکی است که در دست دارید. چنانچه چند فقره چک دارید باید جمع مبلغ چک ها را در ستون خواسته بنویسید. به عنوان مثال در ستون باید چنین نوشت:
«تقاضای رسیدگی و صدور حکم بر محکومیت خوانده (خواندگان) به پرداخت جمعاً مبلغ 6000000 ریال بابت سه فقره چک های صادره به شماره های 192827 به تاریخ 1/1/87 و 192873 به تاریخ 1/2/87 و 192874 تاریخ 1/3/87 صادر شده از حساب جاری شماره 1892 بانک ملت شعبه میدان ولیعصر به علاوه محکومیت به پرداخت همه خسارت ها و هزینه دادرسی» بنابراین بر اساس خواسته بالا دادگاه علاوه بر اصل مبلغ چک، خسارت و هزینه های پرداختی توسط شما را در رای ذکر خواهد کرد.
* دلایل و منضمات: در این ستون باید دلایلی که راجع به ادعای خود دارید بیان کنید.
* شرح دادخواست: در این قسمت از دادخواست، دعوای خود را شرح می دهید و چنین بیان می کنید که خواهان یا خواندگان به عنوان صاحب حساب و یا ظهرنویس مبادرت به صدور و امضاء و ارایه چک به اینجانب کرده اند که با مراجعه به بانک محال علیه به دلیل فقدان موجودی، وجه آن پرداخت نشده است و منتهی به صدور گواهی عدم پرداخت شده است. بنابراین از دادگاه استدعای رسیدگی و محکومیت تقاضای خواندگان را به پرداخت مبلغ مندرج در ستون خواسته به علاوه همه هزینه ها و خسارات دادرسی را دارم.
این دادخواست به تعداد خواندگان به علاوه یک نسخه اضافه تهیه و به دفتر دادگاه تحویل می شود و به عنوان مثال اگر خواندگان شما سه نفر باشند باید در چهار نسخه بنویسید و تمامی چهار نسخه را تحویل دادگاه دهید. همیشه به خاطر داشته باشید از همه نامه ها یا دادخواست هایی که به دادگاه می دهید برای خود یک نسخه اضافه به عنوان سابقه تهیه و نگهداری کنید.
دریافت وجه چک بر اساس حکم دادگاه
پس از آنکه دادگاه حکم را به سود شما صادر کرد، رای را به خواهان و خواندگان ابلاغ می کند. خواندگان که محکوم به پرداخت شده اند به طور معمول دادخواست اعتراض می دهند و پرونده به دادگاه تجدیدنظر خواهد رفت. در صورتی که اعتراض دلیل منطقی نداشته باشد حکم دادگاه اولیه دوباره تایید می شود و دوباره این حکم به شما و طرف های دعوی ابلاغ می شود. پس از دریافت حکم باید به دفتر دادگاه اولیه مراجعه کنید و تقاضای صدور اجرائیه کنید. در این زمان بدون هرگونه تشریفات خاص فقط در نامه ای مختصر حداکثر در سه یا چهار خط خطاب به دادگاه اولیه با ذکر شماره آرای دادگاه ها، تقاضای اجرای حکم و وصول مطالبات خود را می کنید.
برگ اجرائیه که فرم مخصوص است توسط دفتر دادگاه تهیه و تکمیل و با دادن فرصت 10 روزه به محکومان از ایشان خواسته می شود که مفاد حکم را اجرا کنند. پس از زمان مزبور چنانچه از پرداخت وجه امتناع کردند، دارنده چک (طلبکار) می تواند اموال و دارایی هایی را که محکومان سراغ دارند (از قبیل زمین، آپارتمان و هرگونه ملک دیگر با ارایه پلاک ثبتی، موجودی حساب بانکی با ارایه اطلاعات مربوط به شماره حساب و بانک مربوطه، سهام شرکت ها، خط تلفن، حقوق ماهیانه و...) معادل طلب خود را توقیف کنند و در آخر چنانچه موفق به شناسایی هیچگونه مالی از محکومان نشدید می توانید از اجرای احکام تقاضای صدور برگ جلب و بازداشت محکومان را داشته باشید.
دایره اجرایی ثبت اسناد و املاک
دارنده چک می تواند در صورتی که بخواهد مطالبات خود را از صادر کننده چک (صاحب حساب) دریافت دارد و به شرط آنکه بتواند مال یا وجوهی را از نامبرده شناسایی و معرفی کند به دایره اجرایی اداره ثبت مراجعه و تقاضای خود را ارایه کند اما باید توجه داشت که اگر هیچ گونه مالی از محکومان بدست نیاید، دارنده چک نمی تواند از طریق اجرایی ثبت تقاضای بازداشت و توقیف صادرکننده چک را داشته باشد.
